Formy pomocy

Świadczenia z pomocy społecznej dzielą się na świadczenie pieniężne i niepieniężne. Katalog świadczeń jest zamknięty.

I Świadczenia pieniężne
II Świadczenia niepieniężne

I Świadczenia pieniężne

Zasiłek stały przysługuje:

• pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, której dochód nie przekracza kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej - 701 zł;
• pełnoletniej osobie w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie -  528 zł. 

Zasiłek stały ustala się w wysokości:

• dla osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
• w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie. 

Kwota zasiłku stałego nie może być wyższa niż 645 zł. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. Oznacza to, że nawet jeśli wyliczona kwota będzie niższa niż 30 zł, organ przyzna zasiłek stały w wys. 30 zł miesięcznie.

Zasiłek okresowy

Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekroczy kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej – 701 zł;
- rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny – suma kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasiłek okresowy ustala się:

• dla osoby samotnie gospodarującej – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
• w przypadku rodziny – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny. 

Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50% różnicy między:

• kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
• kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny. 

Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie. Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.

Zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy

Zasiłek celowy jest podstawowym świadczeniem pieniężnym systemu pomocy społecznej.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, w tym zasiłku celowego przysługuje:

• osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (obecnie 701 zł);
• osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (obecnie 528 zł);
• rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. 

Aby osobie lub rodzinie przyznano zasiłek celowy musi wystąpić co najmniej jeden z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 (np. bezrobocie, niepełnosprawność, wielodzietność) ustawy o pomocy społecznej lub inna okoliczność uzasadniająca udzielenie wsparcia. Zasiłek celowy jest przyznawany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu:

• żywności,
• leków i leczenia,
• opału,
• odzieży,
• niezbędnych przedmiotów użytku domowego,
• drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także
• kosztów pogrzebu. 

Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, która poniosła straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej (zasiłek ten może być przyznany niezależnie od dochodu). Pomoc w razie zdarzeń losowych jest zadaniem własnym gminy i może dotyczyć m.in. pożaru czy śmierci bliskiej osoby. Zdarzenia związane z wystąpieniem klęski żywiołowej lub ekologicznej są natomiast zadaniem zleconym gminie z zakresu administracji publicznej i najczęściej mogą dotyczyć suszy, gradobicia, trąby powietrznej i innych przypadków określonych przez administrację rządową lub centralną.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi.

Wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznawane przez sąd – zgodnie z ustawą o pomocy społecznej osobą uprawnioną do wynagrodzenia jest osoba, która sprawuje opiekę nad osobą niesamodzielną, częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnioną na podstawie postanowienia sądu powszechnego. Udzielenie świadczenia w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej. Świadczenie to Ośrodek Pomocy Społecznej wypłaci opiekunowi na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego. Okres, na jaki przyznane jest opiekunowi wynagrodzenie, jest ustalany przez sąd powszechny.

II Świadczenia niepieniężne

Praca socjalna
Praca socjalna to podstawowe zadanie pracownika socjalnego. Świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym. Praca socjalna to specyficzna działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych, oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Praca socjalna prowadzona jest:

z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej, ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności. 

Praca socjalna może być prowadzona w oparciu o kontrakt socjalny.

Kontrakt socjalny – pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny.
Kontrakt socjalny zawiera się w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny, a także w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

W ramach pracy socjalnej pracownik socjalny może współpracować z innymi specjalistami, np. z psychologiem, prawnikiem, pedagogiem, kuratorem sądowym, funkcjonariuszem policji, pielęgniarką. W ramach pracy socjalnej pracownik socjalny wspomaga osoby i rodziny wymagające pomocy w osiągnięciu możliwie pełnej aktywności społecznej, zapobiega procesowi marginalizacji osób i grup, a także przeciwdziała zjawiskom wykluczenia społecznego.
Realizując prace socjalną pracownik socjalny wykorzystuje właściwe metody i techniki, stosowane z poszanowaniem godności osoby i jej prawa do samostanowienia.

W ramach pracy socjalnej pracownik socjalny wykorzystuje różne metody, techniki i narzędzie. Podstawowymi narzędziami jego pracy są:
rodzinny wywiad środowiskowy, kontrakt socjalny lub projekt socjalny. Metody i techniki wykorzystywane w pracy socjalnej:

• poradnictwo socjalne,
• rozmowa motywująca,
• mediacja,
• doradztwo,
• planowanie i organizacja działań,
• praca z indywidualnym przypadkiem – z osobą lub rodziną,
• praca z grupami,
• praca ze społecznością lokalną. 

Bilet kredytowany jest formą zasiłku celowego w formie niepieniężnej. Może być przyznany osobom bez dochodu lub z bardzo niskim dochodem, które muszą udać się do innej miejscowości celem załatwienia spraw rodzinnych lub urzędowych. W takich sytuacjach  ośrodek wypłaca zasiłki celowe ze środków własnych na pokrycie kosztów przejazdu.
Pojęcie biletu kredytowanego nie zostało wprost zdefiniowane w ustawie o pomocy społecznej, w praktyce oznacza to zakupiony przez organ bilet na dojazd do określonej miejscowości w określonym celu.  

Składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Organ pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne za osoby:

• pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej na podstawie wydanej przez ten organ decyzji administracyjnej;
• bezdomne wychodzące z bezdomności;
• objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego lub realizujące kontrakt socjalny. 

Osoba uprawniona może zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z systemu pomocy społecznej po spełnieniu dwóch warunków:  

• spełnienie kryterium dochodowego, odpowiednio dla osoby samotnie gospodarującej lub osoby w rodzinie;
• brak ubezpieczenia z tytułu innych ustaw szczególnych. 

Składki na ubezpieczenie społeczne.
Osobą uprawnioną do świadczenia niepieniężnego w formie opłacenia składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest:

• osoba, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;
• osoba, która w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostaje na urlopie bezpłatnym. 

Ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeżeli:

• dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
• osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, lub nie otrzymuje emerytury albo renty. 

Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.
Organ opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tylko wtedy, gdy wystąpi długotrwała lub ciężka choroba członka rodziny, nad którą osoba będzie sprawowała bezpośrednią osobistą opiekę, poświadczona zaświadczeniem lekarskim. Konieczność sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad osobami, o których mowa powyżej, stwierdza lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych jest opłacana przez okres sprawowania opieki.
Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia:

• ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat;
• posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 25 lat, z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 

Sprawienie pogrzebu
Sprawienie pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego.
Poradnictwo specjalistyczne – jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych. Jest udzielane bez względu na posiadany dochód.

Rodzaje poradnictwa specjalistycznego:

• poradnictwo prawne – polega na udzielaniu informacji o obowiązujących przepisach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego i ochrony praw lokatorów; 
• poradnictwo psychologiczne – realizuje się przez procesy diagnozowania, profilaktyki i terapii;